Decaf koffiebonen: het zwarte schaap van de familie. We weten dat het er is maar we besteden er liever geen aandacht aan.

Want als je koffie drinkt, waarom zou je dat in hemelsnaam zonder de juist-zo-fijne-kick willen? Koffie is toch om wakker te worden? Een espresso naar achter tikken en dan bam! De dag kan beginnen.

Toch zijn er legio mensen die decaf drinken. Ze doen dit omdat ze een heftige reactie krijgen van de cafeïne die in koffie zit of omdat ze geloven dat het slecht is voor de gezondheid.

In dit artikel wil ik graag bespreken hoe cafeïne uit de koffieboon gehaald wordt.

Wat is Cafeïne?

Cafeïne is een eigen afweerstof van de koffieplant. De plant gebruikt het om zich te weren tegen insecten en schimmels maar gebruikt het juist ook om bijen aan te trekken en groei van andere planten rondom hem tegen te gaan. Een vernuftig plantje dus die koffie!

Naast koffie maakt ook onder andere de thee- en cacaoplant cafeïne aan.

In vaste stof kun je cafeïne in witte poedervorm kopen en heeft het een bittere smaak. Desalniettemin is dat niet de reden waarom koffie bitter smaakt.

De Koffie Rush

Krijg jij ook hoofdpijn als je een paar dagen geen koffie hebt gedronken? Ik wel en dat komt dus omdat cafeïne een verslavende werking heeft. Je kunt er ook een ‘rush’ van krijgen.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken is dat ik eigenlijk niet zoveel koffie op een dag drink. Hooguit drie koppen per dag en dat is dan echt het maximum. Van meer koffie krijg ik echt een cafeïne-rush wat ik als zeer onprettig ervaar.

Cafeïne kan namelijk een stimulerende werking hebben: je hartslag gaat omhoog, het verdrijft vermoeidheid, je kunt je beter concentreren maar het kan er ook voor zorgen dat je niet of slecht slaapt, je angstig wordt, zweet uitbraken hebt of rusteloos wordt.

Hoe jij er op reageert en bij hoeveel kopjes koffie zul je zelf moeten ervaren. Wees niet bang, je moet behoorlijk doordrinken wil het echt gevaarlijk worden. Pas bij een kop of 80(!) op een dag leg je het loodje.

Terug naar de Koffieboon. Hoe Maak je Decaf Koffie?

Er zijn een aantal methodes die hiervoor kunnen zorgen. Laten we eerst twee dingen vaststellen.

1. Een decaf koffie is nooit helemaal cafeïne vrij. Er zal altijd een klein deel van de cafeïne in de koffie blijven zitten, het is dus eigenlijk cafeïne arm. Om een vergelijking te geven: in een kop filterkoffie van 125ml zit 85 milligram cafeïne en in dezelfde hoeveelheid cafeïnevrije koffie zit 3 milligram cafeïne. (volgens het voedingscentrum)
2. Cafeïne wordt altijd uit de koffieboon gehaald in groene vorm. Dus als het nog niet gebrand is.

De eerste persoon die het gelukt is om een (deel) van de cafeïne uit de koffieboon te halen was de Duitser Ludwig Roselius, in het begin van de twintigste eeuw. Hij stoomde de koffiebonen en bewerkte ze later met benzeen. Gelukkig is dit verleden tijd en gebruiken we nu andere methodes. (benzeen is giftig)

Het grote nadeel van decafeïneren is dat er altijd smaak in het proces verloren gaat. Dit komt omdat een koffieboon uit zoveel verschillende stofjes bestaat en om alleen het stofje cafeïne op te laten lossen zonder een van de andere stoffen is super lastig.

Er zijn echter verschillende manieren om cafeïne uit koffie te halen die ik hieronder in wat meer detail met je bespreek.

The Swiss Water Method

Ook al doet de naam anders vermoeden op dit moment wordt deze methode in Vancouver Canada gebruikt om koffie vrij/arm te krijgen van cafeïne.

In tegenstelling tot de andere methodes wordt hier alleen water en een kick-ass filter gebruikt.

De koffiebonen worden in water geweekt waardoor alle stofjes oplossen, zowel smaak als cafeïne. De bonen en het water worden van elkaar gescheiden en het water wordt gefilterd zodat je alleen nog water overhoudt dat vol zit met smaak.

Dan wordt er een volgende lading koffiebonen in dat zelfde water gedaan. Omdat het water al vol zit met smaakstofjes kan het alleen de cafeïne oplossen. Het water gaat wederom door een filter heen en dit proces wordt een tijdje herhaald. Zo hou je koffiebonen over waar amper cafeïne in zit met minimaal smaakverlies.

CO2 Methode

Een andere methode is de CO2 methode waarbij CO2 onder hoge druk door de koffieboon heen geperst wordt. Dit noemen we ook wel superkritische koolstofdioxide.

CO2 gedraagt zich in deze vorm als een vloeistof die cafeïne opneemt maar grote smaak moleculen in de koffieboon laat zitten. Het voordeel van deze methode is dat het relatief veilig is, er komt geen chemische stof bij kijken.

De processen waar wel een chemische stof, meestal dichloormethaan, bij komt kijken kun je onderverdelen in een directe en een indirecte methode.

Bij de directe methode worden de bonen eerst gestoomd om de poriën goed te openen. Daarna worden ze voor langere tijd gespoeld met dichloormethaan wat de cafeïne doet oplossen.

Bij de indirecte methode worden de bonen voor langere tijd in warm water gelegd waarbij alle smaakstoffen en cafeïne oplossen waarna het water en de koffie gescheiden worden. Het water wordt behandeld met dichloormethaan wat er voor zorgt dat de cafeïne verwijderd kan worden door middel van verdampen.

Dan wordt het water (met alle smaakcomponenten) weer samengevoegd met de bonen.

Tot Slot

Zoals je leest zijn er best wel wat methodes om koffiebonen decaf te maken. De Swiss water method lijkt het meest vriendelijk, dit wordt ook meest gebruikt bij hoge kwaliteit koffie. Het is echter behoorlijk kostbaar en daardoor worden de andere methodes eerder gebruikt.

Voor dat ik stop, wat denk jij: zit er meer cafeïne in een espresso of in een filterkoffie? Laat het hieronder weten in de reacties!